Për me e njoft ma mirë se çka asht “bolidi”, duhesh me e pasë nji doracak të astronomisë ose nji fjalor të mirë. Ta provojmë me fjalorin n`gjuhën italiane t`Devoto e Oli (fjalor Italian): Bolidi: bllok materiali e metali i përziem me gurë (meteor ose ylli që shuket) i mbetun n`atmosferë (nëse arrin me ra n`tokë i them meteorit, se shumë p'ej tyne i shkrinë atmosfera).
Nga Avni Jashari
Po çka ndin nji njeri kur ta sheh këte fenomen me sy? Mundet me thanë nji kënaqësi, marifet që e sheh drejtpërdrejt, nashta edhe tutet. Në mungesë të këtij marifeti apo gëzimi, mujna me e marrë nji tjetër surrogat në vjershën e “Giovani Pascoli” (1855-1912) që quhet bash: “Bolidi”. Vjersha e këtij romancieri u referohet disa elementeve lidhun me astronomi që këtu i gjejmë disa.
Kombinimi ban pjesë në nji segment t`shkurt t`vjershës “Il ritorno a San Mauro” (Kthim n`San Mauro) i shkruem n`vitin 1887, e i inserteum n'vitin 1903, n`edicionin e parë, i marrun prej kangës “Canti di Castelvecchio” (Kangës së Kastellit të vjetër), i pasionuem n`astronomi…. Ta shohim menjiher pra.
Asht natë. Poeti shkon rrethit të rrugës së rrethueme t`Rio Saltos. Nuk ndien kurrfarë zhurme, as të ujit, por në largësi ndihen vetëm bretkosat.
Poteti kujton kur kishte 20 vjet që dikush tentoi me e vra (sikur se vranë babën e tij më 1867). Edhe atëherë e mendonte veten natën po në këte rrugë, në retë e murrme ishte fshehun nashta armiku i tij. Vazhdoi kadal dale me zemër që i rrahte shpejt, dridhej, ishte i habitun në nji shpejtësi drite e aspak frymë rrethit. Ka mjaftue dikush me e gjuejt dhe e kishte rrotullue n`rrugë, vetëm. Jo, jo, vetëm nana ime e vdekun kish me e ndi afërsin dhe me lot kish me ma shërue plagën. Kishin me ardhë edhe tjerë t`vdekun dhe kishin me m' marrë me m'sherue.
Përderisa ishte zhyt n`këto mendime që t`lanë pa frymë, erdhi ajo e madhja: “…nji dritë, nji shpërthim… ja shpërtheu e ndritshme, po bjen, sapo ra, n`pafundshmin gjumë t`yjeve…” (meteoriti) nji sferë me dritë qe bie nga qielli nëpër retë e murrme e në natën e errët e ndriçoi për pak kohë malin, livadhet... ja ku ra... Aty reflektoheshin dritat e qyteteve n`largësi që ishin t`ngjituna njana me tjetrën.
Si në art, poeti bërtet “Shikone” dhe vazhdon: “Këtu asht vetëm qielli i lart e i n`dritun. As nji hije njeri, as zhurmë hapash. Qielli dhe asgja tjeter: qielli… qielli plot yje t`mëdhej, qielli, mu duk i dërmuem, mu si u duk nga toka. E Toka ndigjoi Universin. Ndigjoi, u ndal se ishin te një bimë. ( edhe Toka edhe Universi të nji qielli). Dhe m`sheh këtu poshtë t`vogel n`mendim t`gabuem, naper yje, tuj bredh në nji yll”.
Poeti pra, asht i pasionuem në astronomi, dhe përderisa asht në mendim të tmerrshëm, shuket nji ylli, pra nji meteorit. Poeti don me na tregue se edhe Toka edhe Universi e kozmosi janë nja, prej nji bime, dhe Bolidin (meteoritin) si shkëndijë që ia ndërroi mendimin, dhe thotë: “Po më sheh këtu poshtë mue n`mendim t`gabuem, tuj bredh në nji yll.
Pra për Poetin edhe Toka ishte lloj ylli. Këto mendime i transmetoi nëpërmjet vargjeve, tuj i kamuflue, sepse koha kur jetoi ky poet ishte e papërshtatshme, kur hale shkenctarët nuk guxonin me i shpreh zbulimet e tyne, dhe me këso mendimi kisha katolike nuk kish me i dhanë përkrahje, sepse shekuj ma parë po kjo kishë kishte dënue shkencëtarë edhe me vdekje për kësi mendime.
E vërtet... , bolidi pra nuk asht nji auto n`garë, as nji top i shutuem me forcë; për ate që studion asht nji fakt shkencor, po për atë që e don qiellin me yje, asht nji burim magjepës i çudive t`pa fund…
(Notë: ky artikull botohet në gjuhën e nanës teme - GEGNISHTEN)
Botuar me 05 maj 2011
Nga Avni Jashari
Po çka ndin nji njeri kur ta sheh këte fenomen me sy? Mundet me thanë nji kënaqësi, marifet që e sheh drejtpërdrejt, nashta edhe tutet. Në mungesë të këtij marifeti apo gëzimi, mujna me e marrë nji tjetër surrogat në vjershën e “Giovani Pascoli” (1855-1912) që quhet bash: “Bolidi”. Vjersha e këtij romancieri u referohet disa elementeve lidhun me astronomi që këtu i gjejmë disa.
Kombinimi ban pjesë në nji segment t`shkurt t`vjershës “Il ritorno a San Mauro” (Kthim n`San Mauro) i shkruem n`vitin 1887, e i inserteum n'vitin 1903, n`edicionin e parë, i marrun prej kangës “Canti di Castelvecchio” (Kangës së Kastellit të vjetër), i pasionuem n`astronomi…. Ta shohim menjiher pra.
Asht natë. Poeti shkon rrethit të rrugës së rrethueme t`Rio Saltos. Nuk ndien kurrfarë zhurme, as të ujit, por në largësi ndihen vetëm bretkosat.
Poteti kujton kur kishte 20 vjet që dikush tentoi me e vra (sikur se vranë babën e tij më 1867). Edhe atëherë e mendonte veten natën po në këte rrugë, në retë e murrme ishte fshehun nashta armiku i tij. Vazhdoi kadal dale me zemër që i rrahte shpejt, dridhej, ishte i habitun në nji shpejtësi drite e aspak frymë rrethit. Ka mjaftue dikush me e gjuejt dhe e kishte rrotullue n`rrugë, vetëm. Jo, jo, vetëm nana ime e vdekun kish me e ndi afërsin dhe me lot kish me ma shërue plagën. Kishin me ardhë edhe tjerë t`vdekun dhe kishin me m' marrë me m'sherue.
Përderisa ishte zhyt n`këto mendime që t`lanë pa frymë, erdhi ajo e madhja: “…nji dritë, nji shpërthim… ja shpërtheu e ndritshme, po bjen, sapo ra, n`pafundshmin gjumë t`yjeve…” (meteoriti) nji sferë me dritë qe bie nga qielli nëpër retë e murrme e në natën e errët e ndriçoi për pak kohë malin, livadhet... ja ku ra... Aty reflektoheshin dritat e qyteteve n`largësi që ishin t`ngjituna njana me tjetrën.
Si në art, poeti bërtet “Shikone” dhe vazhdon: “Këtu asht vetëm qielli i lart e i n`dritun. As nji hije njeri, as zhurmë hapash. Qielli dhe asgja tjeter: qielli… qielli plot yje t`mëdhej, qielli, mu duk i dërmuem, mu si u duk nga toka. E Toka ndigjoi Universin. Ndigjoi, u ndal se ishin te një bimë. ( edhe Toka edhe Universi të nji qielli). Dhe m`sheh këtu poshtë t`vogel n`mendim t`gabuem, naper yje, tuj bredh në nji yll”.
Poeti pra, asht i pasionuem në astronomi, dhe përderisa asht në mendim të tmerrshëm, shuket nji ylli, pra nji meteorit. Poeti don me na tregue se edhe Toka edhe Universi e kozmosi janë nja, prej nji bime, dhe Bolidin (meteoritin) si shkëndijë që ia ndërroi mendimin, dhe thotë: “Po më sheh këtu poshtë mue n`mendim t`gabuem, tuj bredh në nji yll.
Pra për Poetin edhe Toka ishte lloj ylli. Këto mendime i transmetoi nëpërmjet vargjeve, tuj i kamuflue, sepse koha kur jetoi ky poet ishte e papërshtatshme, kur hale shkenctarët nuk guxonin me i shpreh zbulimet e tyne, dhe me këso mendimi kisha katolike nuk kish me i dhanë përkrahje, sepse shekuj ma parë po kjo kishë kishte dënue shkencëtarë edhe me vdekje për kësi mendime.
E vërtet... , bolidi pra nuk asht nji auto n`garë, as nji top i shutuem me forcë; për ate që studion asht nji fakt shkencor, po për atë që e don qiellin me yje, asht nji burim magjepës i çudive t`pa fund…
(Notë: ky artikull botohet në gjuhën e nanës teme - GEGNISHTEN)
Botuar me 05 maj 2011
Nessun commento:
Posta un commento